Asagidakilerden en az besinin varligi ile birlikte ,genc eriskinlik doneminde baslayan , kisilerle olan iliskilerde, kendilik algisinda ve duygulanimda tutarsizliklar ve ani durtusel davranislarla karakterize bir durumdur. 1 -Gercek ya da varsayilabilecek , olasi bir terkedilmeyi onlemek icin cilginca caba harcamak. 2 -Karsisindakileri asiri buyutup, goklere cikarma ve asiri degersizlestirip, gozden dusurerek, yerin dibine sokma gibi baskalarina asiri deger.degersizlik verme ile giden tutarsiz iliskiler. 3 -Kimlik karmasasi denilen kendini algilayisinda, arkadaslik, cinsel durum ya da onem verilen kulturel- ahlaki deger anlayisinda degiskenlikler. 4 -Kendine zarar verme olasiligi fazla olan, 2 ya da daha cok durumda sonunu dusunmeden, aniden yapilan eylemler (aniden cok para harcama, madde kullanimi,hizli ve tehlikeli arac kullanma, birden asiri yemek yeme, onceden dusunulmeyen uygunsuz cinsel davranislar) . 5 -Tekrarlayan bir sekilde intihar girisimleri, intihar tehditleri, kendi kendine zarar verme (bicak,jilet vs. ile kendi cildini kesme, sigara ile yakma, kafasini , yumrugunu sert yerlere vurma gibi). 6 -Duygu durumunda asiri tepkililige bagli olarak surekli duygusal degiskenlik hali (saatler icinde degisen surelerde birbirini izleyen ofkelilik, uzuntu, kaygi, sevinc donemleri) 7 -Kisinin kendisini surekli olarak boslukta hissetmesi . 8 -Ofkeye hakim olamama (kavga etme, yuksek sesle hakaret,ciglik atma esya kirma gibi). 9 -Stresle iliskili gelip gecici kendine kotuluk yapilacagi dusunceleri ya da dissosiyatif belirtiler Rahatsizligin asal ozelligi karsilikli birebir iliskilerde , kendilik algisi (kendine bakis , kendini kabul edis ve kendini sergileyis) ve duygulanimda tutarsizlik ile iliskileri etkileyebilen ani hesapsiz davranislardir.Bu kisilerde surekli bir ayrilik ve reddedilme fikri yasandigi icin bu gibi bir durumun izlenimi edinildiginde duygulanim, kendilik hissi ve davranislarda onemli farkliliklar yasanir.Ayrilik ya da planlananlarin olusmamasi durumlarinda yogun ofke ve diger belirtiler yasanir. Yalniz baslarina olmaya dayanamaz ve birilerinin varligina gereksinim duyarlar. Bu yalnizligi onlemek icin intihara yeltenebilirler.Birebir iliskilerinde ozellikle karsi cinsten kisilere surekli baglanma, onlari bir eski yunan tanri ya da tanricalari gibi gorup yuceltirler. Iliskilerine cok buyuk iddia ve hedeflerle baslar, gerektiginden fazla ozel hayatlarini paylasir, karsiliginda aynisini beklediklerinden dus kirikligina ugrarlar.Bu kez onlari daha once oturttuklari tahtlarindan indirip gozlerinden dusururler. Bu nedenle arkadasliklari gelip gecici ve firtinali bir seyir izler.Hedefleri, inandiklari degerler, arkadas yapilari, cinsel egilimleri, benimsedikleri gorusler, mesleki heves ve amaclari degiskendir.Devamli olarak kendilerini boslukta hissettikleri icin ugrasip, oyalanacak bir seyler ariyor gibidirler. Karsi taraftan beklediklerini bulamadiklarinda ofkelerini sergiler, sonrasinda bundan dolayi sucluluk, pismanlik, utanc duygulari yasar ve kendilerini degersiz , zayif, kotu hissederler.Bu kisiler icin" insanin kendi kendine ettigini 7 mahalleli etmez "sozu cok uygun duser.Kendilerine maddi ve manevi acidan zarar verir, basladiklarini bitiremezler, "yuzup yuzup kuyruguna gelseler bile". Yogun stresli donemlerde halusinasyon dedigimiz varolmayan ses,goruntu vs. gibi algilar,kendi vucuduna ve cevreye yabancilasma gorulebilmektedir.Kendileri ya da cevreye yabancilasma yasayabilirler. Kisisel iliskilerinden ziyade kendilerini terketmeyeceklerini ve gerekli karsiligi alabileceklerini dusundukleri sanal seyler, cansiz nesneler, ya da hayvanlar uzerinden doyum saglamaya calisip, kendilerine guvenli bir liman olusturabilirler.Egitim ve evlilik hayatlari firtinali bir denizde filikayla yolculuk gibidir. Ayrilik,bosanma ve tekrar biraraya gelmeler gorulebilir. Eslik eden bozukluklar: Depresyon ve distimi Alkol-madde kullanim bozukluklari Yeme bozukluklari Travma sonrasi stres bozuklugu Dissosiyatif kimlik bozuklugu Diger kisilik boz. Toplumda gorulme orani: Genel nufus icinde % 2-3 oraninda gorulmektedir. Arastirmalara gore hastanede yatanlar arasinda %19 ; ayaktan tedaviyi surdurenler arasinda % 11 oraninda oraninda oldugu gozlenmistir. Rahatsizligin cinsiyet- kalitim ozellikleri : Toplum geneli ile karsilastirildiginda rahatsizlik gosterenlerin 1. derece yakinlarinda bes kat daha fazla goruldugu saptanmistir.Ailede madde bagimliligi ,antisosyal k.b. ve depresif bozukluklara karsi da daha yuksek bir risk vardir. Rahatsizligin olus sebepleri: Rahatsizliktaki merkezi serotonin islevindeki azalmanin ofkeli ve durtusel davranislarla iliskili olabilecegi dusunulmustur. Bir baska goruse gore de cocuk gelismesinde 1,5-2,5 yas arasi donemde cocugun ayrilma ve kendi basina davranislar sergileyebilme cabalarina annelerinden gelen cezalandirici tavirlarin siddetli ayrilik korkularina yol actigi one surulmustur.Gene benzer bir goruse gore cocuk- ebeveyn iliskisinin erken donemlerindeki bozukluklar ( cocugun yeterli dikkate alinmayip, hislerini ve davranislarini gozardi etmek cocukta uygun, olumlu ve sabit bir benlik hissi olusmasini onleyecek ,surekli destege gereksinim duyacaktir. Ailede duygusal paylasimin olmamasi , aile ici yogun catismalar, kucuk yaslarda ana-baba kaybi, ayriligi, cocugun yasadigi fiziksel ve cinsel tacizler rahatsizliga egilim olusturur. Ailesel ozellikleri: Bu kisilerin ailelerinde erken donemde ebeveyn kaybi,travmatik ayrilmalar ya da her ikisi yuksek oranda bulunmaktadir.Genellikle her iki ebeveynde de belirgin bir sekilde psikiyatrik sorunvardir. Annelerde karasizlik ve depresyon gozlenirken;babalar ya meydanda yoktur ya da karakter itibariyle yoktur ya da bozuktur.Aileler saldirgan davranislar, alkolizm, fiziksel ya da cinsel tacizler (ki bunlar hastaya da uygulanmistir) nedeniyle yipranmis veya parcalanmistir. Rahatsizlik bosanmis ya da evlatlik verilmis ailelerde daha fazla saptanmistir. Hastaligin sureci: Rahatsizlik genclik donemi oncesinde konuya dikkat verememe, ogrenme guclukleri ve toplumsal cekilme, sosyal ortamlardan sogukluk ile kendini gostermektedir. Genclik doneminde tum yakinmalar baslamakta, yari sayida vaka ise 40' larindan sonra duzenli bir cevre ve is hayatina kavusabilmektedir. Bununla birlikte cogu egitimini tamamlayamamakta, islerini kaybedip, evliliklerini ya da birlikteliklerini surdurememektedir.Rahatsizlikta intihar tehditleri onemsenmelidir. Bu grup hastalarda % 8-10 oraninda intihar sonucu olum gorulmektedir. Tedavi: Bu kisilerin uzun sureli bireysel psikoterapiden faydalanirlar Bireysel terapide bilissel- davranisci terapi yaninda duygulanim dalgalanmalari ve ani durtusel davranislar icin ilac tedavileri uygulanabilmekte, intihar egiliminin oldugu yogun gerilim donemlerinde kisa sureli hastanede yatakli tedavi uygun olmaktadir. Kisiler grup terapisinden faydalanabilmektedirler.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder