18 Nisan 2010 Pazar

OMURİLİK

Omurilik, omur sütunu boyunca uzanan omur kanalının içinde yer alan silindir şeklinde bir sinir yapısıdır. Sinir hücresi liflerinden oluşan bir dizi ince kök telleri, omuriliğin her iki yanının ön ve arkası boyunca bir sıra halinde tutunurlar. On tarafa birleşenlere ön kök telleri ve arka tarafa tutunanlara da arka kök telleri adı verilir; bunlar, 21 çift omurga sinirini oluşturmak için birleşip omuriliğe parçalı bir görünüm verirler. Bu sinirler, kollar, bacaklar ve gövdenin derisini, kemiklerini, kaslarını ve eklemlerini besler.
Genellikle 42-45 santimetre uzunluğunda olan omurilik, omur sütununun tamamı boyunca uzanmaz. Bir yetişkinde, omuriliğin alt ucu (conus medullaris) genellikle Ll ya da L2 omurları seviyesine kadar uzanır. Bu seviyenin altında omur kanalı genellikle bel ve sağrı kemiği omurga sinirlerinin kök tellerine (Latince’de “at kuyruğu” anlamına gelen cauda equina) ev sahipliği yapar; bu kök telleri, kanaldan çıkmadan önce daha da aşağı seviyelere doğru iner.
Omurilik, esas olarak sinir hücresi gövdelerinden ve bunlara bağlı liflerden meydana
gelir; bu lifler, beyne duyusal bilgi gönderir ve beyinden gelen motor bilgiyi iletir. Hücre gövdeleri, omuriliğin merkezinden kesit alındığında, H şeklinde görülen bir gri cevher sütunu oluşturmak için bir araya gelirler; H şekli, arkadaki arka “boynuz” çiftleriyle öndeki ön boynuzlardan oluşur; bunlar birbirlerinden bir orta hatla ayrılır. Omuriliğin arka kısmında bulunan ana sinir hücrelerinin oluşturduğu çıkıntılar, duyusal bilgi (örneğin dokunma, ağrı, ısı ve ortak duyular) iletmek ve bu bilgiyi beyne göndermekle görevlidir. Ön boynuzlar ise, omurga sinirleri üzerinden kaslara mesaj ileten motor nöronları içerir. Orta hat, otomatik (refleks) yanıtlar oluşturmak için gelen duyusal nöronlarla giden motor nöronları birleştiren birçok ara nöronu içerir; bu süreçte beyin yer almaz. Basit omurga reflekslerini, gerilme reflekslerini (örneğin, dizkapağının hemen altındaki dizkapağı bağlarına hafifçe vurulduğunda uyluk kas kitlesinin büzülmesi sonucu, dizin yaptığı hareket) ve geri çekilme refleksini (kızgın bir ütünün değmesi gibi, derideki bir ağrı uyarısı sonucu uyarıcıdan uzaklaşma) içerir.
Omuriliğin gri cevheri, beyne bilgi ileten ve beyinden gelen mesajları aktaran sinir liflerinden oluşan beyaz kısmıyla çevrilidir. Benzeri türde bilgi taşıyan lifler, kordon olarak bilinen demetler halinde toplanma eğilimindedir. Omurilik kesildiğinde ya da zarar gördüğünde, bu kordonlar yaralanabilir; bu durum, motor emirlerin zarar gören bölgenin altındaki seviyelere gönderilemeyeceği ve bu seviyelerdeki duyusal bilginin beyne iletilemeyeceği anlamına gelir. Sadece bacakların etkilenmesi belden aşağı felç (parapleji) durumuna, hem kollar hem de bacakların etkilenmesiyse boyundan aşağısının felci duruma neden olur. Omurilikteki zarar görmüş nöronlar kendilerini yeniden canlandıramadıkları ve iyileştiremedikleri için etkiler, genellikle kalıcıdır.

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder