KALITIM

Kalıtım, biyolojik özelliklerin bir kuşaktan diğerine genetik aktarımıdır. Göz rengiyle yüz çizgilerinden, bedenin organlarla dokuları geliştirmek için gereksinim duyduğu bilgiye kadar milyonlarca özellik, kalıtımla aktarılır.Kalıtım, insanlarda 46 tane bulunan ve kromozomlar olarak bilinen hücre çekirdeğindeki yapılar üzerinden işler. Kromozomlar, kendisini aynen kopyalama özelliğine sahip, karmaşık bir molekül olan deoksiribonükleik asit (DNA) içerir.Kromozomlar, binlerce DNA birimi taşır; gen adı verilen bu birimler, kalıtımsal “kodlar” içerir. Bu kodlar, bir kişinin fiziksel, biyokimyasal ve psikolojik özelliklerini belirler. Örneğin, bazı genler, dokularla organların gelişiminden sorumludur. Diğerleri, düz ya da kıvırcık saç, renk görüşü ve kan grubu gibi belirli özellikleri saptar.Bazı özelliklerin yeni bireylerde ortaya çıkması, ebeveynlerin genlerinin birbiriyle etkileşimine bağlıdır. Bazı genler baskınken, diğerleri çekiniktir.Bir ya da iki baskın genin bulunması, baskın özelliğin ortaya çıkmasıyla sonuçlanır; örneğin, insanlarda kahverengi göz geni, mavi göz genine karşı baskındır. Mavi göz gibi çekinik bir özelliğin sergilenmesi için ebeveynlerin her birinden gelen iki genin çekinik olması gerekir.Birçok özellik, birden fazla genden etkilenir; örneğin, deri rengini çeşitli genler kontrol eder. Bazı özellikler, genlerin yanı sıra diğer verilere bağlıdır. Zeka, genetik olarak etkilense de çevresel etkilerle belirlenir. Cinsiyete bağlı özellikler, renk körlüğü gibi X kromozomunda taşınan kalıtsal özelliklerdir.Bir kuşaktan diğerine aktarılan genetik bozukluklar, insanlarda görülen birçok hastalıkla bozukluğun nedenidir. Kas distrofisi (kas yapı düzeninin bozulması), fenilketonuri ve orak hücre hastalığı gibi rahatsızlıklarda tek bir bozuk gen vardır; damar sertliği ya da bazı kanser türleri gibi hastalıklardaysa belirli bir durum için genetik yapıda bir etkinlik söz konusu olabilir. Günümüzde hipertansiyon gibi birçok hastalığa daha çok belirli gen kombinasyonlarının yol açtığı düşünülmektedir.
Hastalığa neden olan genlerin büyük bir kısmı artık tanımlanmıştır; ebeveynler, genetik danışmanlık programlarından yararlanabilir ve gebelik sırasında bazı testler yaptırabilirler. DNA haritasındaki ilerlemeler, birçok kalıtsal hastalığın bir gün ortadan kalkacağı ya da tedavi edileceği umutlarını güçlendirmektedir.